Filosofie
Filosofie is liefde, passie misschien zelfs wel, voor wijsheid.
Denken en daarmee betekenis geven aan de wereld om ons heen en onze plek daarin, is wat ons mensen maakt.
Hóe we denken over de wereld en onszelf bepaalt wat we voelen, zeggen en doen in reactie op de dingen die gebeuren. We denken niet altijd goed en logisch en precies. We maken denkfouten en nemen van alles aan zonder goede onderbouwing, of het nu onze eigen ideeën zijn of die van andere mensen. Dat kan ook niet anders in het dagelijks leven waar zoveel problemen om snelle oplossingen vragen.
Maar als je bij de grote vragen en dilemma's van het leven wilt weten wat goed en waar is voordat je kiest, als je vrij en autonoom wilt leven, dan moet je zélf goed en kritisch denken. Filosoferen heet dat. En dat kun je leren; niet perfect, maar wel beter.
De liefde voor wijsheid is wat filosofen - en jou en mij - drijft om daar, ondanks de inspanning die het kost en de twijfel die het oplevert, aan te blijven werken. Dan neem je je denken serieus en waakt er tegelijkertijd voor om verstrikt te raken in de kronkels die er onvermijdelijk in ontstaan.
Filosofisch practicus
Een filosofisch practicus heeft er zijn of haar beroep van gemaakt om mensen die wijzer willen worden, die met een probleem zitten waar de oplossing in hun denken óver dat probleem zit, te helpen hun denkproces te verbeteren. Praktische filosofie dus:
- liefde voor wijsheid op een manier die voor gewone mensen relevant is,
- vanuit de overtuiging dat iedereen zelf moet en kan denken over zichzelf en de wereld
- en dat je béter denken kunt leren met de juiste begeleiding.
Een filosofisch practicus is opgeleid aan de Internationale School voor Wijsbegeerte in Leusden, en lid van het gilde van filosofisch practici. De methode van gespreksvoering die de leden van het gilde hanteren is de gilde-methode. Hiermee wordt de kwaliteit en eenduidigheid van de werkwijze van de diverse filosofisch practici, die als persoon uiteraard allemaal een eigen stijl en kleur inbrengen, bewaakt.
Voor wie?
Voor wie is het zinvol om met een filosofisch practicus te gaan praten?
Dat is heel simpel te beantwoorden met: voor iedereen die wijzer wil worden.
In de praktijk komen mensen van jong tot oud, met alle soorten achtergronden en beroepen, met hele diverse problemen en vragen die ze niet op kunnen lossen met hun huidige denken.
Dit geeft ze een urgente reden om juist nú wijzer te willen worden, en daar hulp bij te zoeken.
Voorbeelden:
- Wat is zinvol (werk)?
- Wat is een goede relatie?
- Hoe kan ik weten wat ik moet doen?
- Wat is belangrijk?
- Wie ben ik?
- Wanneer doe ik het goed genoeg?
- Moet ik gelukkig zijn?
- Wat mag, wat mag niet, en wie bepaalt dat?
- Waarom lukt ... me maar niet?
- Hoe kan ik vrij zijn ondanks verplichtingen en de verwachtingen van anderen?
- Hoe kan/wil ik verder leven na het verlies van ...?
- Ik dacht dat de wereld ... was, maar nu blijkt dat dat niet klopt. Hoe nu verder?
- Wat betekent het dat ik een burn-out (of bijvoorbeeld: depressie, verslaving, schaamte, schuldgevoel, dwanggedachte of angsten) heb?
- Hoe verhoud ik mij tot mijn ziekte, ouder worden en/of de dood?
Overeenkomsten en verschillen met coaching
In zekere zin zijn filosofische gesprekken een vorm van coaching: er is niets mis met je, maar je wilt wel ergens verder mee komen en je persoonlijk ontwikkelen, en daar zoek je hulp bij. In het algemeen is bij coaching het doel dat je wilt bereiken al duidelijk, en gaat de coach je helpen je vaardigheden om daar te komen te verbeteren. De coach is een expert en heeft veel ervaring met de inhoud (bijvoorbeeld hardloopcoach weet veel over hardlopen) of het proces (bijvoorbeeld een loopbaancoach weet veel over van baan wisselen en carrière maken) en helpt jou effectiever je doel te bereiken.
In een filosofisch gesprek ga je juist kijken naar je vraag/probleem en daar vragen bij stellen, stilstaan bij de vraag zelf in plaats van direct op zoek naar oplossingen. Om daarvan te leren en wijzer te worden, en de verborgen aannames waar het probleem op is gebaseerd in beeld te krijgen. Als bijvangst daarvan verandert je probleem vaak, waardoor het soms zomaar geen probleem meer is, of een heel ander probleem blijkt te zijn.
Maar het doel van de filosofisch practicus is niet het oplossen van jouw probleem: het is jou helpen om wijzer te worden. Anders werkt het proces niet. De filosofisch practicus weet ook niet meer over jouw inhoudelijke probleem dan jij; hij of zij heeft wel het ambacht geleerd om mensen te helpen met beter en preciezer nadenken. Jouw probleem blijft helemaal van jou, en jij doet het denkwerk zelf. Je volgt een denk-training.
De filosofisch practicus is wel een expert op het gebied van denken en heeft veel ervaring met het proces van mensen helpen daar beter in te worden. In die zin is het reëel om van filosofische coaching te spreken, ondanks de verschillen die er ook zijn.
Overeenkomsten en verschillen met psychotherapie
Als je bij een psychotherapeut komt, heb of krijg je in principe een diagnose: er is iets mis met je, je functioneert niet goed meer in de maatschappij, je bent 'ziek'. En de therapeut gaat met jou werken aan genezing en/of het draagbaar maken van je klachten, volgens een behandelplan. Dit gaat volgens richtlijnen die zijn voorgeschreven door beroepsverenigingen en verzekeraars. Soms zal dit via gesprekken gaan, soms oefeningen, soms wordt er direct aan de emoties gewerkt, en ook met het onbewuste wordt rekening gehouden.
Een filosofisch practicus verkoopt losse gesprekken, er is geen plan of lange termijn doel. In elk gesprek helpt hij of zij jou weer met preciezer en beter denken over hetgeen waar je mee zit. Dat kan soms duidelijk verband houden met het oorspronkelijke probleem waar je mee kwam, maar soms is het misschien alleen voor jou zelf duidelijk en dat is prima, de practicus hoeft het niet te weten om goed met jou te kunnen werken aan je denken.
Het is ook niet relevant of je 'psychisch normaal' of gezond bent, want wat is normaal en wie bepaalt dat? Als je niet goed kunt functioneren in de maatschappij, kan het ook dat de maatschappij 'ziek' is in plaats van jij. Wat relevant is, is of je denkfouten maakt of blinde vlekken hebt waar aan gewerkt kan worden. En als je te kwetsbaar bent voor twijfel, doordat je bijvoorbeeld psychotisch of zwaar depressief en angstig bent, dan is het verstandiger om eerst, of ook, psychologische hulp te zoeken.
Emoties kunnen loskomen en zijn veilig bij de practicus, maar er zal aan de gedachten erover gewerkt worden. Als er opvallende zaken zijn waar het onbewuste van de bezoeker zich merkbaar maakt, zoals bij versprekingen of opvallende lichaamstaal, zal de practicus daar op wijzen en een vraag over stellen. Alles is daarbij open en bloot, geen verborgen agenda, gewoon: 'je gebruikte hier 'jezelf willen laten kennen' in plaats van 'jezelf willen laten zien', maar 'je laten kennen' heeft meestal een negatieve betekenis. Waarom verwoordde je het zo?'.
Ook heeft een psycholoog beroepsgeheim en een filosofisch practicus niet.
Overeenkomsten en verschillen met geestelijke verzorgers
In het verleden was het voor mensen heel gebruikelijk om met levensvragen naar een geestelijk verzorgers (ook wel pastoraal werker genoemd) te stappen. Ook nu gebeurt dit nog, bijvoorbeeld ziekenhuizen en gevangenissen hebben vaak geestelijk verzorgers in dienst. Binnen je eigen kerk/religie vaak, maar ook oecumenische of humanistische geestlijk verzorgers zijn te vinden. Een geestelijk verzorger luistert en is nabij in moeilijke momenten in het leven, en kan putten uit een bepaald (of soms diverse) zingevingskader met bijbehorend wereldbeeld en mensbeeld om steun, troost, hoop of advies te geven, en eventueel (religieuze) rituelen uit te voeren. Een geestelijk verzorger heeft ook beroepsgeheim.
Een filosofisch practicus gebruikt geen bestaande zingevingskaders of filosofische systemen om advies of steun te bieden aan zijn of haar bezoekers bij levensvragen. Hij of zij luistert wel uitermate aandachtig en 'schoon'; probeert om niet zelf van alles in te vullen of te concluderen uit jouw verhaal. Horen wat je letterlijk zegt en wat daaraan niet klopt of nog onduidelijk is, of er tegenspraken of aannames in zitten, of je het opvallend formuleert. En daar dan vragen over stellen en jou zelf mee aan de slag te laten gaan. Als je bijvoorbeeld vrijheid onderzoekt, zal de filosofisch practicus er niet bepaalde filosofen bij halen die daar over geschreven hebben en ook niet jou vertellen wat dat begrip precies inhoudt, maar jou vragen het zelf te definiëren: wat is vrijheid precies? En werkt die definitie of klopt er nog iets niet aan?
Ook is een filosofisch practicus beroepsmatig alleen geïnteresseerd in het werken aan je denken en het wijzer worden. Hij of zij is natuurlijk medemens en zal empatisch reageren waar nodig, en er is een bepaalde mate van vertrouwen en positieve interactie nodig om mensen uit te kunnen dagen om nog preciezer na te gaan denken of vertrouwde ideeën los te laten als dit moeilijk of spannend is. Maar de bezoeker die dit aandurft zal de steun vooral in zichzelf ervaren als hij of zij merkt echt zelf en echt beter te kunnen denken over levensvragen en wijzer te zijn geworden door eigen inspanning. Door de nieuw opgedane inzichten en het verlaten van oude denkbeelden heeft de bezoeker zelf nieuwe mogelijkheden om te weten wat te doen.